VriendenNieuws Mei 2025
Inhoud nieuwsbrief
Direct naar een onderwerp? Kies dan uw onderwerp uit onderstaand overzicht.
Voorwoord
Van de activiteitencommissie
Barok besluit concertseizoen
FIT bij Phion
Programma nieuw Phion-seizoen
Patricia van der Valk, bestuurslid Vrienden
Bijzondere instrumenten in het orkest
Headerfoto: Water Music - Händel en King George op de Theems
Voorwoord
Beste vrienden van Phion,
De redactie heeft weer hard gewerkt en een goed gevulde aflevering van VriendenNieuws gerealiseerd. Als gebruikelijk vindt u informatie van uw Activiteitencommissie, met o.a. aankondigingen en uitnodigingen voor openbare repetities en educatie- en kasteelconcerten. Zeer de moeite waard!
Phion sluit seizoen 24/25 af met bijzondere concerten, met op het programma muziek van de grootste meesters uit de barok, Bach en Händel. Wij maken u alvast nieuwsgierig naar deze concerten. Op de website van het orkest is al een groot deel van het seizoensprogramma 25/26 te vinden. Wij namen een kijkje en belichten enkele aspecten. Verder in dit VriendenNieuws interviews met twee musici (in de serie Fit bij Phion) en het nieuwe bestuurslid Patricia van der Valk. We sluiten af met een artikel over bijzondere Phion- trompetten.
Nog iets heel anders: concertmeester Mathieu van Bellen heeft samen met zijn vrouw Maria Milstein vioolduo’s opgenomen van Bela Bartok en Luciano Berio. In het blad Luister van april 2025 staat een zeer lezenswaardig interview met hen beiden naar aanleiding van deze cd-opname.
Ik wens u veel leesplezier en prachtige concerten.
Toon Ottink, eindredacteur
Van de activiteitencommissie
Het seizoen 2024- 2025 is bijna afgelopen. De Activiteitencommissie is druk bezig met de voorbereidingen voor het nieuwe concertseizoen. Daarnaast zijn we betrokken bij de organisatie van de Kasteelconcerten in de maand juni. Voor de rest van dit seizoen staan de volgende activiteiten gepland:
Voorrepetities
In twee zalen is er dit seizoen nog een mogelijkheid om bij een voorrepetitie aanwezig te zijn:
- 27 mei 19:00 uur - Zwolle, de Spiegel - Bach en een spetterende Händel o.l.v. Alexei Ogrintchouk - Aanmelden kan tot 21 mei
- 31 mei 19:15 uur - Nijmegen, de Vereeniging - Bach en een spetterende Händel o.l.v. Alexei Ogrintchouk - Aanmelden kan tot 24 mei
Voor deze voorrepetities is aanmelding vooraf noodzakelijk via vrienden@vriendenvanphion.nl. U krijgt altijd een aanmeldbevestiging als u zich voor een van deze activiteiten aanmeldt.
Anne de Poes
U kunt zich nog aanmelden voor de Educatieconcerten rondom Anne de Poes:
- 5 juni 11:45 uur - Arnhem, Musis - Aanmelden kan tot 27 mei
- 10 juni 11:45 uur - Zutphen, Buitensociëteit - Aanmelden kan tot 2 juni
- 12 juni 11:45 uur - Barneveld, Schaffelaartheater - Aanmelden kan tot 4 juni
- 13 juni 11:15 uur - Hardenberg, De Voorveghter - Aanmelden kan tot 5 juni
- 17 juni 11:45 uur - Apeldoorn, Theater Orpheus - Aanmelden kan tot 9 juni
- 18 juni 11:15 uur - Nijmegen, Stadsschouwburg - Aanmelden kan tot 10 juni
- 19 juni 11:45 uur - Kampen, Stadsgehoorzaal - Aanmelden kan tot 11 juni
U kunt zich aanmelden (max. 2 personen) tot de aangegeven datum, op het bekende mailadres: vrienden@vriendenvanphion.nl. U krijgt uiteraard een inschrijfbevestiging.
Kasteelconcerten
Voor het derde achtereenvolgende jaar zijn we nauw betrokken bij de organisatie en uitvoering van de Kasteelconcerten in de maand juni. Het zijn kleinschalige concerten van Phion- ensembles op bijzondere locaties:
- 1 juni 11:00 uur - Landgoed Singraven - Charmskwartet met Lieve Josephine
- 14 juni 20:00 uur - Gudulakerk, Lochem - Charmskwartet met Lieve Josephine
- 14 juni 20:00 uur - Kasteel Doorwerth - ContraBasta
- 15 juni 11:00 uur - Kasteel Doornenburg - ContraBasta
- 22 juni 11:00 uur - Oranjerie kasteel Rosendael - ContraBasta
- 29 juni 11:00 uur - Kasteel Het Nijenhuis - Charmskwartet met Lieve Josephine
In de flyer die u per mail heeft ontvangen, kunt u meer bijzonderheden lezen over het programma en de kaartverkoop. Of bekijk de flyers nogmaals hier:
Wij hopen weer veel Vrienden te ontmoeten bij de verschillende activiteiten.
Peter van der Neut - Voorzitter Activiteitencommissie
Barok besluit concertseizoen
Met een glanzend D-groot akkoord in de trompetten, ondersteund door een ferme paukenslag, opent Phion zijn laatste abonnementsconcerten van het seizoen 24 /25. De feestelijke Orkestsuite (ook vaak Ouverture genoemd) in D-groot – de derde uit een viertal – van Johann Sebastian Bach vormt het begin van een bijzonder concert: uitsluitend muziek uit de barokperiode, van de twee grootste barokcomponisten uit de 18e eeuw, want naast Bach staat ook Georg Friedrich Händel op het programma. Bach en Händel waren streekgenoten – geboren in Eisenach respectievelijk Halle an der Saale - en jaargenoten: geboortejaar 1685.
De trompetten openen niet alleen het eerste deel van de Suite, maar zijn in vier van de vijf delen prominent aanwezig, naast de hobo’s, de pauken, de fagot, het klavecimbel en de strijkers. Alleen het tweede deel, de beroemde Air wordt gespeeld zonder blazers, dus met alleen de strijkers en het klavecimbel.
Bijschrift: Streek- en jaargenoten Bach (links) en Händel
De trompetten en pauken komen terug in het laatste deel van het programma, de Watermusic van Händel, geschreven voor een koninklijke boottocht op de Theems; het is muziek voor de open lucht, en muziek om op te dansen. Naast de trompetten en pauken en het gebruikelijke strijkorkest is in de Water Music een hoofdrol weggelegd voor twee hoorns en twee hobo’s. Afhankelijk van de door dirigent Alexei Ogrintchouk gekozen delen, kunt u misschien ook nog genieten van twee fluiten en eventueel zelfs een blokfluit. En zo eindigt dit feestelijke concert met hetzelfde akkoord als waarmee het begon: D-groot. Een prachtige afsluiting van het concertseizoen.
Tussen de derde Orkestsuite van Bach en de Watermusic van Händel voert het orkest met sopraan Lenneke Ruiten vijf aria’s uit van één van de grootste operacomponisten uit de geschiedenis: diezelfde Georg Friedrich Händel. Een veertigtal opera’s zijn bewaard gebleven, tenminste acht zijn verdwenen. Sopraan Lenneke Ruiten zingt aria’s uit vier van Händels opera’s, waaronder zijn bekendste, Giulio Cesare in Egitto.
De aria’s zijn zeer uiteenlopend van karakter, waarmee Händel zijn grote dramatische talent onderstreept. Van de diepe melancholie, het verdriet van Cleopatra in Se pietá di me non senti uit Giulio Cesare tot de topvirtuose stemacrobatiek (ook van de strijkers!) in Neghittosi, or voi che fate?, aria van Dalinda, een nevenfiguur in de opera Ariodante: alle emoties komen voorbij.
Een concert om naar uit te kijken!
Toon Ottink
Bijschrift: King George en Händel op de Theems. Schilderij van Edouard Hamman (1717)
FIT bij Phion
Phion-musici houden hun fysieke en mentale gezondheid goed in de gaten. De jaarlijkse FIT-gesprekken in de organisatie helpen daarbij. En wat nog meer? In deze aflevering van de serie ‘FIT bij Phion’ hoort u dat van 2 trombonisten; Christian en Dick.
Christian Ansink: ‘Ik ben eigenlijk altijd al wel van het sporten geweest. Afgelopen jaar heb ik een Personal Trainer ingeschakeld, omdat ik een keuring bij Defensie door moest. Ik train nog steeds met hem; 1 x per week. Elke oefening die je doet wordt dan in de gaten gehouden zodat je het wel goed uit moét voeren. Ik sport meestal 2 keer in de week. Daarnaast ben ik ook veel bezig met voeding, omdat juist de combinatie van bewegen en voeding zo belangrijk blijkt. Mijn vrouw is er ook veel mee bezig dus dat stimuleert elkaar enorm. Zij houdt zich bezig met ‘Lifeplus’ en voedingssupplementen.
’s Ochtends maak ik altijd 10 a 15 minuten mijn lichaam los en soepel. Dit is een vaste routine geworden. Ik denk dat de combinatie van goed slapen, een vast ritme, bewegen en letten op voeding heel veel uitmaakt. Het is overigens best wel moeilijk om een vast ritme te hebben omdat we als musici soms laat in bed liggen door de concerten en de adrenaline die je vervolgens hebt na een concert. Het is dan best lastig om in slaap te komen. Het is altijd blijven zoeken naar een goede balans!’
Dick Bolt: ‘Ik probeer veel te fietsen, heb een mooie hybride fiets en hoop altijd dat het tussen de drukte door lukt om 2 keer per week 1,5 uur te fietsen.
Wat mij ook veel energie geeft is lesgeven en dirigeren. Ik geef les aan de bastrombonisten van het Prins Claus Conservatorium in Groningen. Door les te geven blijf je jezelf ook ontwikkelen en nadenken over hoe je bepaalde ‘problemen’ op kunt lossen. Het houdt me fris! Naast het spelen dirigeer ik ook al heel lang; dit is eigenlijk ook een soort beweging… De afwisseling tussen het spelen in het orkest, lesgeven en dirigeren vind ik erg fijn.’
Boekentip van Dick, hij leest veel ter ontspanning; Daniel de Waele; Ontluikend Christendom. Vroeger wilde Dick theologie studeren. Hij zou het liefst in de toekomst ook nog een boek willen schrijven (waar haalt hij die tijd vandaan?) over de eerste 100 jaar van de trombone als instrument.
Omdat Dick getrouwd is met bassiste Jacinta Molijn (zie haar interview in het eerste Fit-cyclus artikel) eet hij thuis grotendeels veganistisch. Ook hij is geïnteresseerd in intermittent fasting.
Programma nieuw Phion-Seizoen
Het programma voor het nieuwe concertseizoen is rijk en divers, zo blijkt uit het programma zoals dat op de Phion-website te vinden is: de vaste grote concerten in de grote zalen, veel kamermuziek in kleinere zalen, uiteenlopende bezettingen van groot orkest tot duo’s, of zelfs uitsluitend koperblazers.
Wat viel er mij zoal op? Het programma omvat muziek vanaf de barok tot de huidige tijd, met ook een relatief nieuw werk, meteen al in het eerste concertserie, in 22/23 in opdracht van Phion geschreven door de Iraanse Aftab Darvishi, nu composer in residence van Phion. In dat programma is er ook weer een eigen musicus als solist: in dezelfde openingsserie, met Johan Naus in het formidabele klarinetconcert van Mozart.
Twee keer in 25/26 is de dirigent ook de solist van het concert: Maxim Rysanov in het altvioolconcert van Prokofiev en Valentin Uryupin in het eerste klarinetconcert van Weber. Er is een Amerikaans programma (inclusief Stravinsky overigens) en er is een Russisch programma. De nieuwjaarsconcerten zijn gevuld met muziek uit Italiaanse opera’s.
Bijschrift: Aftab Darvishi, composer in residence
Grote symfonieën die worden uitgevoerd zijn de Vijfde van Tsjaikovski, de Tiende van Sjostakovitsj, de Eerste van Mahler, de Achtste van Dvorak, de Vijfde van Mendelssohn en de Symphonie Fantastique van Berlioz. Bijzonder is de Abschiedssinfonie van Haydn, waarbij zo ongeveer het hele orkest in het laatste deel het podium verlaat. Er is de serie Passie voor Bach met vier concerten, culminerend in de uitvoeringen van de Johannes Passion, eind maart 2026. Het seizoen wordt afgesloten met concerten gewijd aan Stravinsky, met Francis van Broekhuizen als verteller. En uiteraard verzorgt Phion ook weer de nodige jeugd- en schoolconcerten.
En dan is er van 12 tot en met 22 maart in maart in Arnhem en Enschede nog een Brahms Festival, waarin tijdens een paar weekenden alle grote werken van Brahms – symfonieën en soloconcerten – worden uitgevoerd. Over de nadere planning van dit festival is nog niets bekend gemaakt: in september komt de festivalinformatie online. Dus save the date en houd in september de Phion-website in de gaten!
Kortom, een seizoen waar u zich als concertbezoeker/luisteraar op kunt verheugen.
Toon Ottink
Bijschrift: Valentin Uryupin, dirigent en klarinetsolist
Patricia van der Valk, bestuurslid Vrienden
Patricia is sinds een klein jaar lid van het bestuur van Stichting Vrienden van Phion. Zij vertelt over haar motivatie om lid van dit bestuur te zijn en over haar ideeën over het belang van muziek. Patricia is getrouwd met Paul, heeft 3 kinderen en 8 kleinkinderen. Zij woont in het Twentse buitengebied bij Lonneker en geniet van het buiten wonen met geiten, ganzen, een ezel en eierleggende kippen waar ze zich nu even niet goed raad mee weet en niet te vergeten van een uitvoering van haar pianospelende kleindochter.
Tijdens haar werkzame leven bij justitie en politie kwam zij veel in aanraking met jong volwassenen/kinderen waarbij zaken niet goed gingen in hun leven. Dat motiveerde haar om in haar oorspronkelijk spaarzame vrije tijd – en nu met meer tijd na haar pensioen - iets te gaan doen wat juist goed, mooi en plezierig is, namelijk muziek. “Ik ben 9 jaar bestuurslid geweest bij het jeugdorkest Symfonia Jong Twente. Prachtig om te zien hoe jonge amateurmusici groeien in het orkest en toewerken naar een concert. Net toen ik daarmee gestopt was vroeg Marijke van Hees mij om lid van het bestuur van Stichting Vrienden van Phion te worden en heb ik meteen ‘ja’ gezegd. Mijn aandachtsgebied is de vertegenwoordiging van de vrienden in Twente in het bestuur. Ik hoop natuurlijk dat het aantal vrienden en mecenassen van Phion gaat toenemen. Daar gaan we ons best voor doen.”
Patricia heeft een lange relatie met het orkest. Zij was en is een regelmatige bezoeker van concerten van Opera Forum, thans Nederlandse Reisopera, het Orkest van het Oosten en nu Phion. Zij is opgevoed met jazz en is dol op de opera’s van Mozart, op dit moment is Hndel favoriet en op zondagochtend Bach bij het ontbijt. “Ik ben een veelvraat in muziek”. Ze was ook voorzitter van het bestuur van het beroemde Cristina Deutekom Concours. “Het is belangrijk dat Phion blijft bijdragen aan educatie, dat kinderen ervaren dat muziek hen kan raken en dat zij in contact komen met muziekinstrumenten. Want bij die kinderen zitten weer de toekomstige leden van het orkest”, vertelt zij. “De Vriendenstichting kan ondersteunen met een financiële bijdrage als er onvoldoende subsidie voor dergelijke activiteiten is. Ook kan de stichting de ‘stem van het publiek’ vertegenwoordigen in de gesprekken met het orkest.”
Ik sluit af met een prachtig citaat van Patricia: “In een orkest moet je samenwerken, als musicus maak je deel uit van een groter geheel. Alleen ben je niets. Je moet weten wanneer je als instrumentengroep op de achtergrond bent en wanneer je het voortouw mag nemen. De orkestleden ‘doen dit voor’ aan de luisteraar. Het zou mooi zijn als mensen dit ook een beetje meer in het dagelijks leven toepassen en zich wat vaker in dienst stellen van een groter geheel.”
Annejuul Tielens
Bijzondere instrumenten in het orkest
De Phion-trompetten
Als je denkt aan bijzondere instrumenten, dan is waarschijnlijk het eerste dat bij je opkomt een viool. En de naam Stradivarius zal in je gedachten voorbijkomen. Maar dan heb je het over wel heel speciale instrumenten. Het verhaal over de viool van Annemarie van Viegen, in de vorige aflevering van VriendenNieuws, heeft laten zien dat ook andere violen bijzonder kunnen zijn, zeker als je het verhaal erbij kent. Maar ook bij andere dan strijkinstrumenten zitten bijzondere exemplaren. En dan hoeft zo’n instrument niet eens flink oud te zijn.
Sinds 2023 hebben de trompettisten van Phion de beschikking over speciale trompetten. Het Mecenaat van de Stichting Vrienden heeft het mogelijk gemaakt om ‘Duitse trompetten’ aan te schaffen voor het orkest. Arthur Kerklaan, een van de trompettisten van Phion, vertelde me hoe dat in zijn werk gegaan is. Arthur: “We hadden trompetten laten overkomen van de Italiaanse bouwer Cristian Bosc. Er werden een paar kisten met instrumenten bezorgd en met z’n allen konden we in Musis uitgebreid proberen hoe ze klonken en speelden. Er was zelfs een Italiaanse trompettist, William Castaldi, meegekomen om ons wegwijs te maken in al deze materialen. Later hebben we nog trompetten van de Duitse bouwers Oberrauch, van Rico Kuhn en van Weimann laten komen.
“Het was allerminst makkelijk om tot een keuze te komen. Al deze instrumenten waren natuurlijk van topkwaliteit, maar elke trompettist ’voelt’ weer iets anders bij elke trompet; ieder heeft immers een eigen klankideaal. Tenslotte hebben Ido Jan en Piertje een Cristan Bosc uitgezocht en Bob en ik allebei een Rico Kuhn.” ‘Duitse’ trompetten hebben cylindrische ventielen en worden ‘liggend’ bespeeld, anders dan de veel meer gebruikte trompetten van het Amerikaanse model, dat ‘rechtop’ gehouden wordt door de trompettist. Ze hebben ‘perinet’-ventielen, die van boven naar beneden bewegen en klinken feller en helderder dan de Duitse. Daarentegen hebben de Duitse minder weerstand en zijn dus iets lichter om te bespelen. Maar het belangrijkste is de mildere, rondere en vollere klank van de Duitse instrumenten.
“We gebruiken ze vooral”, zo vertelt Arthur, “bij muziek uit de romantiek: Mozart (hoewel zijn muziek nog niet in de romantiek thuishoort), Beethoven, Brahms maar ook bij de late romantici Bruckner, Richard Strauss en Mahler. “Alle muziek waarvan we het idee hebben dat de mildere klank van de instrumenten daarbij past, spelen we op deze cilindertrompetten. Door de mildere klank mengen ze makkelijker met de hoorns en trombones en eveneens met het hout. Ze zijn dus uitermate geschikt voor muziek waarin klankkleur en menging met andere groepen belangrijk is.”
John Biermans
Colofon
Stichting Vrienden van Phion
Leden bestuur:
Marijke van Hees, voorzitter
Marian Louppen, vicevoorzitter
Hans Peter Herwig, penningmeester
Jard Baljet, secretaris
Peter van der Neut, vriendenactiviteiten
Erik Olsman, adviseur bestuur
Jacco Post, adviseur bestuur
Leden Activiteitencommissie:
Namens de Vrienden:
Peter van der Neut, voorzitter
Gelly Talsma
John Mens
Magda Eshuis
Jenny Staudt
Frans Veldhuis
Namens de musici:
Len Bielars
Pieternel van Lent
Leden van de Redactie:
Rebecca Fransen (musicus)
Léa Hemmerlin (musicus)
John Biermans (vriend)
Annejuul Tielens (vriend)
Toon Ottink (vriend, eindredacteur)
Annemarie van Viegen (musicus)
Mecenaatcommissie:
Machteld van der Meij
Patricia van der Valk
Menno van Duuren (Phion)
Marian Louppen (voorzitter)