VriendenNieuws Mei 2024
Inhoud nieuwsbrief
Direct naar een onderwerp? Kies dan uw onderwerp uit onderstaand overzicht.
Voorwoord
Vriendenbijdrage wel besteed
In gesprek met Roland Kieft
Frans Boendermaker betekent veel voor Phion
Van de Activiteitencommissie
Colofon
Headerbeeld: Kasteel Rosendael
Voorwoord
Beste Vrienden,
In deze aflevering van VriendenNieuws vindt u een artikel van onze voorzitter Marijke van Hees, het gesprek dat redactielid Annejuul Tielens had met de tijdelijk artistiek adviseur Roland Kieft van Phion, en het interview met bibliothecaris Frans Boendermaker, geschreven door John Biermans. En natuurlijk zijn er weer mededelingen en aankondigingen van de Activiteitencommissie van de hand van de onvermoeibare Peter van der Neut.
Deze editie ontvangt u ongeveer twee weken eerder dan oorspronkelijk voorzien. Dat was wenselijk in verband met de planning rond de meivakantie, maar het betekende dus hard werken voor degenen die een bijdrage hebben geleverd. Ik denk dat dat goed gelukt is.
Ik wens u veel leesplezier.
Toon Ottink, eindredacteur
Vriendenbijdrage wel besteed
Wat een fijne ervaring: de zaal van het Muziekcentrum in Enschede zat op 17 maart bijna helemaal vol. Het nieuwe werk van Calliope Tsoupaki was nog even wennen, maar zeker spannend en vernieuwend. Het vioolconcert van Bruch met Liza Ferschtman was de echte publiekstrekker en het was geweldig. Subliem virtuoos vioolspel met Phion als romantische begeleider. “We hebben de dip van corona nu echt achter ons gelaten,” vertelde onze directeur van Phion, Jacco Post. En daar zijn we natuurlijk heel blij mee.
Dat is ook voor de Vrienden van Phion belangrijk. Je wilt graag horen bij een orkest dat de zalen vol trekt. Met klassieke muziek best een opgave, maar met het uitdagende programma van Phion van dit seizoen lijkt het te lukken. Als Vrienden van Phion waren we in maart bij de concerten zichtbaar aanwezig om nieuwe vrienden te werven. En dat werkte; met de vriendenwerfactie van maart hebben we meer dan 30 nieuwe vrienden verwelkomd.
De bijdragen van Vrienden kunnen we jaarlijks besteden aan bijzondere projecten van Phion. In het afgesloten boekjaar 2023 hebben we met de Vrienden bijgedragen aan twee prachtige projecten: aan ‘De geheime tuin’ en aan het festival ‘In de ban van Bannink’. Belangrijkste doel van de productie ‘De geheime tuin’ was: het integreren van theater en symfonische klassieke muziek tot een nieuwe vorm van muziektheater voor families, om deze doelgroep op een toegankelijke manier in aanraking te laten komen met (symfonische) klassieke muziek. Het was een groot succes. De 6 voorstellingen in maart en april trokken 3.500 bezoekers. En bij de try-out waren nog 250 basisscholleerlingen en 100 Vrienden aanwezig.
Onder leiding van dirigent Enrico Delamboye bracht Phion in juni 2023 een ode aan componist Harry Bannink met een programma vol onsterfelijke liedjes en filmmuziek van de meester, in deels nieuwe symfonische arrangementen van Bob Zimmerman. Het programma werd gepresenteerd in een aantrekkelijke semi-theatrale setting. De uitvoeringen in Enschede, Doetinchem en Nijmegen trokken zo’n 2.000 bezoekers.
Beeld: Scènefoto 'De geheime tuin'. Foto: Ben van Duin
Het Mecenaat maakte de serie schoolvoorstellingen van ‘Concert voor Rafiq’ mede mogelijk. In juni 2023 bezochten ruim 8.000 basisschoolleerlingen uit Gelderland en Overijssel het meedoeconcert ‘Concert voor Rafiq’: een spannend en ontroerend verhaal over de elfjarige Rafiq, die alleen als vluchteling in Nederland komt. De bijbehorende muziek is ontleend aan de eerste symfonie van Mahler. Jaarlijks speelt Phion een vergelijkbare productie om kinderen kennis te laten maken met het symfonieorkest, zowel tijdens deze uitvoeringen als in de voorbereidende lessen in de klas. Om de paar jaar wordt een nieuwe productie ontwikkeld en de bestaande producties en het bijbehorend lesmateriaal worden regelmatig geactualiseerd. Het is geweldig dat het Mecenaat daaraan elk jaar bijdraagt.
Marijke van Hees, voorzitter Vrienden van Phion
Beeld: Concert voor Rafiq.
In gesprek met Roland Kieft, artistiek adviseur
Roland Kieft is sinds begin dit jaar tijdelijk aan Phion verbonden als artistiek adviseur. Tot voor kort was hij directeur van het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor en daarvoor van het Residentie Orkest. Maar misschien kent u hem ook nog als programmamaker bij Radio 4 en als dirigent bij o.a. het Orkest van het Oosten, Het Gelders Orkest en Opera Forum.
Annejuul Tielens sprak met hem over het kersverse programma voor 24/25, het seizoen waarin Phion het eerste lustrum viert.
“Het is een prachtig seizoen, waar van alles in zit”, zegt Kieft. “Een paar grote symfonieën uit de klassieke canon, de Zevende Symfonie van Bruckner en de Vierde Symfonie van Mahler bijvoorbeeld: dat zijn pilaren van de klassieke muziek. Die doen we allebei met de chef-dirigent. En er komen een paar prachtige solisten, onder wie sopraan Camilla Tilling, een grote ster.”
Het orkest wil ook op andere manieren het publiek bereiken en kiest daarbij af en toe voor nieuwe presentatievormen. “Er komt een avond met Arthur Japin”, vertelt Kieft. “Zijn laatste roman ‘Wat stilte wil’ en de muziek uit dat boek staan centraal. Het orkest speelt muziek die in het boek voorkomt. Via zo’n concertformule kan een literatuurliefhebber via een andere ingang in contact komen met klassieke muziek.”
Ook op het programma van 24/25 staat “De ideale muziekavond van Giovanca Ostiana”. Samen met deze jazz-zangeres en tv-presentatrice wordt in dit concert een verbinding gelegd tussen jazz en klassieke muziek. “Met deze presentatievormen hopen we ook mensen die een beetje koudwatervrees voor klassieke muziek hebben te interesseren”, aldus Kieft.
Naast de concerten op de grote podia is er ook weer een prachtig kamermuziekprogramma voor de kleinere steden. En Jan Willem de Vriend, voormalig chef-dirigent van het Orkest van het Oosten komt terug voor de Matthäus Passion van Bach. Kieft: “Het is mooi om te zien dat het orkest op die manier verbinding houdt met zijn verleden. De Vriend heeft zoveel betekend voor de klassieke muziek in het Oosten van Nederland!”
In het gesprek komt ook naar voren dat Phion landelijk vooroploopt op het gebied van educttie. Zo is er aanbod voor elke fase van het basisonderwijs: “Phion mag apetrots zijn, zij zijn op het gebied van educatie voorbeeldstellend”, aldus Roland Kieft.
Kieft legt uit dat zeker twee jaar tevoren begonnen wordt met de programmering. Naast de artistieke keuzes moet er heel veel georganiseerd worden, zoals afstemming met de speelsteden, de podia, de beschikbaarheid van dirigenten en solisten en de toewijzing van alle musici aan de projecten. Dat is een heel proces voor het orkest dat zo’n groot speelgebied heeft.
Op mijn vraag of Phion op de hoogte is wat de luisteraar zou willen, vertelt hij: “Phion wil het publiek meer gaan betrekken bij de keuzes voor het programma. Misschien dat er wel klankbordgroepen komen zodat het publiek mee kan denken over de programmering”.
Tot slot stipt Roland Kieft drie uitdagende concerten aan uit het lustrumseizoen 24/25:
Max Richters remix van Vivaldi
Celloconcert van Fazil Say
Pianoconcert van Henriette Bosmans (“Een klein juweel”, volgens Kieft)
Annejuul Tielens
Henriëtte Bosmans. Foto: Jacob Merkelbach
Frans Boendermaker betekent veel voor Phion
Om concerten te kunnen geven moeten er musici zijn en een dirigent. Bovendien heb je bladmuziek nodig voor op de lessenaars en de dirigent kan niet zonder een partituur. Dus moet er ook iemand zijn die zorgt dat dit allemaal aanwezig is. Bij Phion zijn het de bibliothecarissen Frans Boendermaker en Richard Wagner die dit allemaal regelen, bijgestaan door twee vrijwilligers Vincent en Claire. Frans zwaait de scepter over het Arnhemse deel van de muziekbibliotheek van het orkest.
“Het is niet zo dat we alle bladmuziek uit onze bibliotheek kunnen halen”, vertelt Frans mij. “We hebben hier in Musis natuurlijk heel wat staan, net zoals in Enschede. In de meer dan honderdjarige geschiedenis van de Arnhemse tak van het orkest is er natuurlijk heel veel bladmuziek verzameld. Vroeger moest van elk stuk dat op het programma kwam een complete set met partijen plus de partituur echt aangekocht of gehuurd worden.”
Foto: Bibliothecaris Frans Boendermaker
Frans laat me een prachtige oude bibliotheekmap zien met muziek van Mozart, waarin één van de eerste dirigenten van de toenmalige ‘Arnhemsche Orkest Vereeniging’ in een schitterend handschrift zo’n honderd jaar geleden notities heeft gemaakt. En een partituur waarin een handgeschreven dankwoordje van componist Sibelius is teruggevonden.
Frans : “Zulke mooie dingen kom je af en toe tegen als je een map uit de bibliotheek haalt en die openslaat, maar meestal gaat het toch wel wat anders, wat minder ‘romantisch’. Voor Nederland en België is de firma Albersen in Den Haag het centrale punt waar je de nieuwste bladmuziekuitgaves van bijna alle uitgeverijen kunt huren. Tevens regel ik bij hen de licenties en rechten voor onze uitvoeringen.”
“Omdat ik vast lid ben van het team ‘Artistieke Zaken’ van Phion, waarin de programmering bepaald wordt, weet ik al ruim van tevoren welke stukken op de lessenaars moeten komen. En als de tijd daar is bestel ik de bladmuziek. Die wordt hier gedigitaliseerd en vervolgens stuur ik de partijen naar de musici zodat zij ze al kunnen studeren. Bovendien noteren de aanvoerders van de verschillende groepen van de strijkers er de ‘streken’ in (hoe en waar de op- en afstreken gemaakt moeten worden). Ik krijg dat van hen teruggestuurd, zodat ik alle originele strijkerspartijen kan ‘betekenen’ (de streken erin kan aangeven) die op de repetities en concerten op de lessenaars komen te staan. Echt monnikenwerk soms.’’
Foto: Mozartpartituur van dirigent Martin Heuckeroth
“Daarnaast moet de dirigent nog een eigen partituur hebben. Ja, en soms kan er een ongelukje gebeuren: bij een van de openluchtconcerten van ‘Bridge to Liberation’, weliswaar vanaf een podium overdekt met tentdoek, brak bij een voorrepetitie een regenbui los. De dirigent staat natuurlijk aan de rand van het podium: hij werd vol door de regen getroffen en de partituur raakte volledig doorweekt. Dus moest ik haast-je-rep-je een nieuwe organiseren.”
Ik vroeg Frans of het nieuwe stuk van Calliope Tsoupaki, dat zij in opdracht van Phion schreef en waarvan op 8 maart jl. de wereldpremière gespeeld werd, nu ook in zijn bibliotheek zit.
“Nee”, is zijn antwoord. “Het stuk is uitgegeven door Donemus en daar wordt het bewaard. We kunnen het desgewenst daar weer huren. En natuurlijk staat keurig op de partituur ervan gedrukt dat het door Phion voor het eerst gespeeld is onder leiding van de chef-dirigent Alexei Ogrintchouk.”
John Biermans
Foto: Orkestbibliotheek Phion
Meedoeconcert Broer
Een van de activiteiten die we als Vrienden en Mecenaat van Phion ondersteunen, zijn de Educatieconcerten. Deze concerten zijn gericht op leerlingen van scholen. Dit voorjaar speelt Phion het Meedoeconcert Broer, dat Monique Wijnker in samenwerking met Theater Sonnevanck en Vluchtelingenwerk Nederland heeft ontwikkeld voor leerlingen van groep 5 t/m 7 van het basisonderwijs en NT2-onderwijs.
Op de muziek van Verdi (La Forza del Destino!) wordt het verhaal verteld van Ketim die een verrassingsfeest geeft voor zijn tweelingbroer Raban. De 500 kinderen in de zaal hebben met zang en bodypercussie een belangrijke rol tijdens het optreden: ze helpen de broers om hun jarenlange ruzie bij te leggen en besluiten met de prachtige canon 'Toe maak het weer goed' (Shalom Gavarim).
De kinderen zijn op dit moment in hun schoolklas bezig om alle liedjes, bodypercussie en dans aan te leren via een uitgebreid lespakket.
Foto: Meedoeconcert ‘Broer’
We zijn erg blij dat we u de mogelijk kunnen bieden om één van deze Meedoeconcerten bij te wonen en te zien hoe ons orkest kinderen enthousiasmeert voor klassieke muziek en samenspel. U bent welkom bij een van onderstaande concerten:
06 juni 2024 11:15, Arnhem, Musis
07 juni 2024 11:15, Tiel, Agnietenhof
11 juni 2024 11:15, Nijmegen, De Vereeniging
12 juni 2024 11:15, Apeldoorn, Orpheus
14 juni 2024 11:15, Hengelo, Schouwburg Hengelo
21 juni 2024 11:15, Zwolle, De Spiegel
Als u een van deze Meedoeconcerten wilt bijwonen, kunt u zich aanmelden via ons nieuwe mailadres: vrienden@vriendenvanphion.nl. U kunt maximaal 2 kaarten reserveren. Omdat de schouwburg steeds vol met kinderen zit, is er geen horeca of ander omlijstend programma. De kaarten zijn gratis en exclusief voor de Vrienden van Phion. Het Meedoeconcert duurt ongeveer 1 uur.
Na aanmelding krijgt u altijd een bevestiging met daarin verdere informatie.
Foto: Meedoeconcert ‘Broer’
Kasteelconcerten
Ook dit jaar organiseren wij, in samenwerking met Phion-musici en diverse culturele instellingen 2 series concerten op bijzondere plaatsen. U heeft daarover onlangs een ‘VriendenNieuws Extra’ ontvangen.
Voor de zekerheid nog even de data:
De eerste serie bestaat uit 2 concerten door Contrabasta op 2 juni:
11.00 u. Landgoed Singraven, Denekamp
15.00 u. Gudula kerk, Lochem
De tweede serie bestaat uit 3 concerten door een ensemble, bestaande uit diverse aanvoerders van Phion, met een bijzonder thema: Kaas en muziek.
15 juni: 19.30 u. Kasteel Doorwerth, Doorwerth
16 juni: 11.00 u. Kasteel Rosendael, Rozendaal
16 juni: 16.00 u. Havezathe den Alerdinck, Laag Zuthem (Zwolle)
Foto: Landgoed Singraven
Nieuw mailadres
Sinds kort hebben de Vrienden van Phion hun eigen domein: vriendenvanphion.nl. De Activiteitencommissie heeft vanaf heden dan ook een nieuw mailadres: vrienden@vriendenvanphion.nl. We gaan dit adres gebruiken voor de inschrijving van al onze activiteiten.
Wij hopen u bij een van de Meedoeconcert of bij een van bovenstaande concerten te ontmoeten.
Peter van der Neut, voorzitter Activiteitencommissie
Colofon
Stichting Vrienden van Phion
Leden bestuur:
Marijke van Hees, voorzitter
Marian Louppen, vicevoorzitter
Hans Peter Herwig, penningmeester
Jard Baljet, secretaris
Peter van der Neut, vriendenactiviteiten
Erik Olsman, adviseur bestuur
Jacco Post, adviseur bestuur
Leden Activiteitencommissie:
Namens de Vrienden:
Peter van der Neut, voorzitter
Gelly Talsma
John Mens
Magda Eshuis
Ilse van Diepen
Frans Veldhuis
Namens de musici:
Len Bielars
Pieternel van Lent
Leden van de Redactie:
Rebecca Fransen (musicus)
Léa Hemmerlin (musicus)
John Biermans (vriend)
Annejuul Tielens (vriend)
Toon Ottink (vriend, eindredacteur)
Mecenaatcommissie:
Machteld van der Meij
Menno van Duuren (Phion)
Marian Louppen (voorzitter)