

Nieuwsbrief Vrienden Maart 2023
Inhoud nieuwsbrief
Direct naar een onderwerp? Kies dan uw onderwerp uit onderstaand overzicht.
Voorwoord
Van de voorzitter
Kijkje achter de schermen bij De Geheiem Tuin
Redactielid gezocht
Ontmoet penningmeester Hans Peter Herwig
CD's van Phion
Van de Activiteitencommissie
Colofon
Voorwoord
Dit is alweer het tweede nummer van VriendenNieuws in 2023. In dit nummer vindt u een primeur: de bespreking van een door Phion uitgebrachte cd met werken van de relatief onbekende componist Andreas Romberg. We hebben het plan de komende periode een kleine reeks van dergelijke cd-besprekingen te publiceren.
Wellicht leest u alle artikelen in VriendenNieuws; dat hoop ik in elk geval en ze zijn ook alle de moeite waard. Maar toch vestig ik deze keer graag uw aandacht op het artikel van onze voorzitter Marijke van Hees: dat artikel gaat namelijk over u en uw betrokkenheid bij uw orkest. Erg interessant is ook het artikel van Lea Hemmerlin over De Geheime Tuin.
Veel leesplezier,
Toon Ottink, eindredacteur
Van de voorzitter
De meningen van de Vrienden van Phion (daarmee worden ook de Mecenassen bedoeld) zijn een belangrijke graadmeter voor de appreciatie van het orkest. Vandaar dat we in overleg met Phion afgesproken hebben om regelmatig, in ieder geval elke twee jaar, onder onze donateurs een enquête te houden. Afgelopen december hebben we dit voor het eerst gedaan. Van de ruim 1600 donateurs hebben er 280 de enquête geheel ingevuld, waarvoor hartelijk dank!

De resultaten van de enquête zijn niet representatief voor het beoogde brede publiek van Phion, terwijl de opbouw qua leeftijd en woonplaats een aardige weerspiegeling lijkt voor de vaste kern van het huidige publiek. Daarbij valt vooral de gemiddelde leeftijd van ruim 72 jaar op. Van de respondenten kwam 30% uit Overijssel en 67% uit Gelderland. Dat reflecteerde ook in de plek waar de respondenten overwegend naar het orkest gaan luisteren; 36% gaat naar Arnhem, 18% naar Nijmegen en 25% naar Enschede. De steden Zwolle, Apeldoorn, Doetinchem waren bij deze enquête ieder voor zo’n 5% vertegenwoordigd. Maar 13% van de mensen die de enquête beantwoorden gaat vrijwel nooit naar Phion. Ziekte of logistieke problemen zijn daarvan meestal de oorzaak.
De meeste Vrienden baseren hun concertbezoek op het programma (70%) en 80% heeft de voorkeur voor symfonische concerten. Deze mogen best verrassend repertoire inhouden, want 77% van de respondenten heeft de voorkeur voor een gecombineerd programma van bekende en minder bekende werken. Van de activiteiten speciaal voor Vrienden gaat de voorkeur uit naar het bijwonen van repetities (54%) en speciale inleidingen over het repertoire wordt ook gewaardeerd (51%). Voor het orkest aanleiding om vaker de repetities in Arnhem en Enschede open te stellen voor publiek. Natuurlijk ontvangen de Vrienden daarvoor een uitnodiging.

Het ‘lidmaatschap’ van de Vrienden is hoofdzakelijk een uitdrukking van de steun voor het orkest; 91% van de Vrienden geeft dit aan als motief. Het orkest krijgt van de Vrienden de steun die het verdient; klassieke muziek in groot symfonische uitvoering in de regio kan op u rekenen!
Het bestuur heeft met de enquête in de hand een belangrijk signaal gekregen over de positie die onze stichting inneemt bij de mensen die van klassieke muziek houden. Wij concluderen dat we de huidige koers moeten vasthouden om onze donateurs te behouden. Maar we willen onder het publiek, bij de concerten, meer nieuwe donateurs werven. We gaan daar samen met Phion gerichte marketing op inzetten maar de hulp van bestaande donateurs is daarbij zeer welkom. We waarderen het zeer als u andere mensen op het idee brengt om ook donateur van Phion te worden.
Het beoogde publiek is echter meer divers dan het huidige publiek. Vanuit educatief oogpunt en het vergroten van het maatschappelijk draagvlak wil Phion meer jong- volwassenen interesseren voor de klassieke muziek. De enquête biedt daarbij geen houvast; deze is gehouden onder de bestaande donateurs en daaronder bevinden zich weinig jongeren. Er zijn wel goede voorbeelden van klassieke muziek concerten die passen bij jongere doelgroepen, met andere formats, ook bij andere orkesten en zalen in het land. Phion maakt gebruik van deze kennis. Immers, het bereiken van jongeren is voor Phion een belangrijke uitdaging, waar we als Stichting Vrienden van Phion graag een steentje aan bijdragen.
Marijke van Hees, voorzitter
De Geheime Tuin
Een kijkje achter de schermen
Na de succesvolle productie Midzomernachtsdroom van vorig seizoen, bereidt Phion op dit moment de gloednieuwe familievoorstelling De Geheime Tuin voor. Behalve dat het weer een samenwerking is met een theatergroep, ditmaal Theater Sonnevanck, zal een veel grotere groep musici van Phion het hele programma uit hun hoofd spelen. Hoe anders is dat eigenlijk voor de musici? Marte Straatsma (viool) en Rebecca Fransen (contrabas) geven u een kijkje in het voorbereidingsproces.

Marte: “Je moet voor de repetities beginnen de muziek al min of meer uit je hoofd kennen, omdat je het uiteindelijk ook uit je hoofd moet spelen. Dat is anders dan een 'normale' productie omdat je dan de vaak veel langere stukken van blad speelt. De stukken die we nu uit ons hoofd moeten leren zijn niet langer dan 2, 3 minuten. Daarin zit vooral het verschil.”
Rebecca beaamt dat haar voorbereiding voor De Geheime Tuin totaal anders is dan voor normale programma's. “Omdat alle muziek uit het hoofd gespeeld wordt, heb ik eerst voor mezelf een overzicht gemaakt door een 'moeilijkheidsgraad' te bepalen per stuk; makkelijk, gemiddeld of moeilijk. De moeilijke stukken vergen de langste voorbereidingstijd en hier baseer ik dan mijn studieplanning op. Er gaan heel wat extra uren in de voorbereiding zitten omdat je je muziek voordat je aan het repetitieproces begint eigenlijk al door en door moet kennen.”

Marte: “Die ervaring heb ik ook van Midzomernachtsdroom van vorig seizoen. Als de repetities eenmaal begonnen zijn, is er niet veel tijd en ruimte meer om nog echt goed erop te studeren mocht je het nog niet kennen. Als voorbereiding luister ik veel naar de stukken die ik moet spelen met en zonder bladmuziek. Tussendoor studeer ik de stukken op mijn viool. Eerst met de muziek erbij, maar al in een vrij vroeg stadium zonder de muziek, ook als dat wat tempo betreft nog niet helemaal vlekkeloos gaat. Dit helpt de stukken te detecteren die nog wat werk nodig hebben wat de noten betreft, maar het geeft je ook een goed beeld van waar je staat in het proces. Al met al geeft het wel wat extra werk, maar als het resultaat net zo is als bij Midzomernachtsdroom is dat het dubbel en dwars waard.”

Tot zover de voorbereiding thuis, maar hoe zit het met de repetities?
Rebecca: “De repetitiedagen tijdens de montageweek zijn, zodra we met de regisseur en acteurs gaan samenwerken, langer dan onze normale orkestrepetities. Het is een compleet andere manier van werken. Het muzikale werk moet dan al grotendeels gedaan en onder elkaar gezet zijn. Door mijn ervaring met Midzomernachtsdroom weet ik dat het slim is om niet continue 'aan' te staan gedurende zo'n dag, en dat hoeft ook niet omdat je niet in iedere scène speelt. Dat was even onwennig voor mij, want ik wil het liefst ieder moment 100% geven. Qua communicatie met collega's is het ook heel anders; je bent afhankelijker van elkaar omdat je vaker naast een ander instrument zult staan dan normaal op het podium. Je oren moeten daar ook aan wennen. Er wordt veel meer flexibiliteit van je verwacht. Ook weet je niet precies waar het proces heengaat en wordt er vaak eerst veel uitgeprobeerd voordat er echt duidelijkheid is. Bovendien spelen we zonder dirigent, dus goed (oog)contact met je collega's om alles te kunnen 'timen' is extra belangrijk.”

Marte: “Bij Midzomernachtsdroom heb ik geleerd dat je flexibeler bent dan je van te voren denkt en dat de uitvoeringen uitdagender zijn dan ik van te voren dacht. Dat was alleen met een kleiner ensemble en niet met een heel orkest. Ik ben heel benieuwd hoe de logistiek nu werkt. Hoeveel tijd we hebben met opkomen hebben en dergelijke. We gaan het meemaken!”
Rebecca: “Ja, daar ben ik ook enorm benieuwd naar. Voor mij persoonlijk is het weghalen van de lessenaar met bladmuziek spannend, maar het werkt uiteindelijk wel in mijn voordeel. Ik durf veel vrijer te spelen en leer veel van de acteurs. Voor het publiek lijkt me het ook fijn om naar te kijken; wat er gebeurt op het podium is veel beweeglijker dan normaal. Als ik het decor en de kostuums zo zie gaat men wederom ogen en oren tekort komen tijdens deze voorstelling!”
De Geheime Tuin is mede mogelijk gemaakt door De Vrienden van Phion, Provincie Gelderland en Familie Heersink Innovatiefonds.
Tekst Lea Hemmerlin
Redachtielid VriendenNieuws gezocht!
Binnenkort verlaat Aafke Feenstra de redactie van VriendenNieuws. Wij zijn daarom op zoek naar een opvolg(st)er van haar, zo mogelijk uit Overijssel, hoewel dat geen doorslaggevend criterium is. Aafke heeft het, zo schrijft zij, altijd heel leuk gevonden om achter de schermen van het orkest te kunnen kijken en om verschillende mensen te leren kennen dankzij gesprekken met musici en andere betrokkenen. Het tijdsbeslag valt reuze mee: ca. acht overleggen per jaar, de meeste via zoom, enkele in Deventer; drie tot vier artikelen per seizoen schrijven van maximaal ongeveer 400 woorden.
Heeft u belangstelling, meld u zich dan aan via: aanmelden
Hans Peter Herwig en de penningen van de Vrienden van Phion
Geen enkele culturele instelling kan zonder donateurs. Phion dus ook niet. De betrokkenheid van zo’n groep 'Vrienden’ blijkt onder andere uit de vele donaties die gedaan worden. Die zijn er in meerdere soorten: de vriendenbijdragen, maar ook de grotere jaarlijkse bijdragen. Die laatste komen van onder anderen de ‘mecenassen’, zoals ze jarenlang bij de Gelderse tak van Phion genoemd werden, of van de ‘Apollo-ondernemers’, zoals een Overijsselse groep van grotere donateurs heet.

Toen Phion ontstond, was het zaak om de twee nogal verschillende groepen donateurs te laten samengroeien. Dat was het moment dat Hans Peter Herwig uit Zwolle gevraagd werd of hij een rol wilde spelen als penningmeester van die nieuwe Vrienden Stichting.
Bij Hans Peter komen twee belangrijke eigenschappen samen die hem voor deze taak geschikt maken. Hij is zakelijk leider van de Stichting Britten voor Jong Muziektalent die zich inzet voor talentontwikkeling in de muziek voor jongeren in Oost Nederland. Zijn vrouw is orkestdirigent en zelf speelt hij trombone in een bigband. Podiumkunst is dus voor hem vertrouwd terrein. Beroepsmatig is hij ook lid van directies van verscheidene bedrijven geweest en thans werkzaam als interim manager, waardoor hij veel ervaring heeft in het leiden van bedrijven met de bijkomende financiële vraagstukken. Zo zijn muzikale bevlogenheid en inzicht in complexe financiële zaken in hem verenigd.
Hans Peter vertelde me dat hij het een mooie uitdaging vindt om de twee nogal verschillende groepen donateurs samen te smeden tot één nieuwe community. Immers de Vrienden, samen met de grotere donateurs c.q. mecenassen, spelen een belangrijke rol om te helpen het publieksbereik van het orkest groter te maken. Daarom wordt bv. door de Stichting Vrienden van Phion geld gestoken in de activiteiten van Educatie, de afdeling die na de fusie alleen maar actiever geworden is. Hoe meer Educatie aan jongeren van de basisscholen of het vervolgonderwijs laat horen, zien en voelen welke prachtige muziek de musici van Phion maken, des te groter wordt de kans dat zij zelf ook muziek gaan maken en later in de concertzaal als toehoorder verschijnen. “Want,” zo zegt Hans Peter: “muziek maken en luisteren dat voegt veel toe aan het welbevinden van mensen.”
Ook de musici moeten de kans krijgen om hun talenten zo goed mogelijk om te zetten in muziek. Daarom steunen de mecenassen met hun donaties met enige regelmaat de aankoop van bijzondere instrumenten. Zo is onlangs nog een nieuwe contrabas aangeschaft. En voor sommige composities zijn speciale instrumenten nodig: speciale trompetten, of de weinig gebruikte alttrombone. Dankzij de mecenassen en andere sponsoren kan Phion ook zulke instrumenten aanschaffen.
Een penningmeester van een vereniging is meestal niet zo opvallend als de voorzitter. Maar kijkend naar Hans Peter en zijn penningen, dan is zijn rol zeker niet van gering belang.
Tekst John Biermans
CD’s van Phion
In de afgelopen jaren hebben de voorgangers van Phion diverse cd-opnamen gemaakt. Bij enkele daarvan was ik zelf betrokken als zanger van Consensus Vocalis: Beethovens 9e symfonie, de 2e symfonie van Mendelssohn en de Matthäus Passion in de bewerking van Mendelssohn uit 1841.
Ook Phion brengt cd’s uit en in VriendenNieuws willen we daar zo nu en dan de aandacht op vestigen. Als eerste heeft de redactie gekozen voor een cd met twee symfonieën en een ouverture van Andreas Romberg.

Andreas Romberg werd in 1767 geboren in Vechta: hij is daarmee voor de Vrienden in Twente bijna een streekgenoot. Maar belangrijker: hij was tijdgenoot van o.a. Haydn en Beethoven, die hij ook heeft ontmoet. Romberg componeerde een afwisselingsrijk oeuvre, waarvan echter een belangrijk deel vergeten is of verloren gegaan. De werken die we nog hebben worden in Vechta in de Arbeitsstelle Andreas Romberg bewaard, en daar ook uitgegeven.
Romberg studeerde in Münster en werkte vanaf 1790 in Bonn, drie jaar later in Hamburg en tenslotte vanaf 1814 in Gotha, telkens als Kapellmeister, maar ook als musicus – hij was een zeer goed violist – en als componist. In 1809 kreeg hij een eredoctoraat van de universiteit van Kiel voor zijn verdiensten voor de Duitse muziek. Hij schreef vocale muziek, symfonieën, vioolconcerten, kamermuziek en acht opera’s. Romberg overleed in 1821.
Op de cd van Phion staan de symfonieën 1 en 3 en de ouverture tot zijn opera Die Grossmut des Scipio. Het gaat om feestelijk klinkende muziek, aan het spelen waarvan zo te horen de musici van Phion veel plezier hebben gehad. Het klinkt zeer naar Haydn, maar in de laatste snelle delen van beide symfonieën voelde ik ook verwantschap met het laatste deel uit Mozarts Jupiter Symfonie, respectievelijk met het laatste deel uit Mendelssohns Italiaanse symfonie. Als gezegd feestelijk klinkende muziek, met langzame delen die bijna tot meezingen uitnodigen. Een zeer aantrekkelijke cd dus!
De opera waarvan de ouverture is opgenomen is een eenakter over het leven van de Romeinse veldheer Publius Cornelius Scipio (235 – 183 voor Christus), die nogal eens verwikkeld was in de oorlogen van het oude Rome tegen Carthago. Drie extra trombones in de orkestbezetting doen de muziek krijgshaftiger klinken.
De opnames zijn gemaakt in het Muziekcentrum in Enschede; dirigent is Kevin Griffiths. Het nummer van de cd is cpo777 075-2. De cd is in de vakhandel te koop, en desgewenst via deze website.
Tekst: Toon Ottink
Van de Activiteitencommissie
Ook in de afgelopen periode was er weer een Vriendenrepetitie, nu in Musis Arnhem. Dit keer niet op dinsdag, maar op woensdag, waarbij we aansloten bij de openbare repetitie van het orkest. Voorafgaand aan deze repetitie was er een interview met Joris Nassenstein (manager artistieke zaken Phion). We kregen een kijkje in de keuken: hoe komt de programmering tot stand, hoe worden solisten gezocht en wat is de rol van de gastdirigent.

De Geheime Tuin
Eind maart speelt Phion de productie “De Geheime Tuin”, samen met theater Sonnevanck. Voorafgaand aan de try out waar publiek aanwezig kan zijn (zaterdag 25 maart) is er een try out op vrijdag, waarvoor o.a. schoolklassen zijn uitgenodigd. Ook een groot aantal Vrienden uit Gelderland of wonend vlakbij Gelderland zal hierbij aanwezig zijn. De 100 beschikbare plaatsen waren binnen 2 dagen “uitverkocht”. Zie ook het artikel van Lea Hemmerlin in dit nummer.
Vrijwilligers
In het najaar van 2022 is onder de Vrienden van Phion een enquête uitgezet. De voorzitter schrijft daar ook over. In die enquête is ook gevraagd naar Vrienden die de Activiteitencommissie willen helpen. Dank aan allen die positief gereageerd hebben. De Activiteitencommissie heeft de resultaten besproken en gebruikt deze uitslag voor het werkplan voor het nieuwe seizoen. Ook de inzet van de eerder genoemde vrijwilligers is onderdeel van dit gesprek. Wordt vervolgd.
Peter van der Neut, voorzitter Activiteitencommissie
Stichting Vrienden van Phion
Leden bestuur:
Marijke van Hees, voorzitter
Marian Louppen, vice-voorzitter
Hans Peter Herwig, penningmeester
Jard Baljet
Erik Olsman, adviseur bestuur
Sigurd Smit, adviseur bestuur
Leden Activiteitencommissie:
Namens de Vrienden:
Bert Klaver
Peter van der Neut, voorzitter
Gelly Talsma
Vacature (gezocht een actieve Vriend uit de regio Twente)
Namens de musici:
Len Bielars
Melanie Jansen
Leden van de Redactie:
Rebecca Fransen (musicus)
Marte Straatsma (musicus)
Léa Hemmerlin (musicus)
John Biermans (vriend)
Aafke Feenstra (vriend)
Toon Ottink (vriend, eindredacteur)
Mecenaatcommissie:
Machteld van der Meij
Menno van Duuren (Phion)
Isabelle Hegeman (Phion)
Marian Louppen (voorzitter)